كشت و پرورش صدفهاي خوراكي و امنيت غذايي
باتوجه به رشد سرسامآور جمعيت جهان منابع غذايي دريايي و فعاليتهاي آبزيپروري نقش مهمي را در توليد پروتئين حيواني برعهده دارند.
درحال حاضر اكثر ذخاير شيلاتي در دنيا بيش از حد مورد استفاده قرار گرفته، كه اين امر منجر به كاهش ذخاير ماهي، نرمتنان و سختپوستان گرديده است، بنابراين آبزيپروري يا كشتابورزي (Aqaculture) بهعنوان پاسخي براي مشكل امنيت غذايي و سوء تغذيه پروتئيني بهخصوص در كشورهاي درحال توسعه مطرح ميباشد.
كشت و پرورش نرمتنان (Shell fish) خوراكي به عنوان يك روش عملي مناسب براي افزايش توليد غذا مورد توجه بوده و در اين بين صدفها سهم عمدهاي را به خود اختصاص دادهاند و درصورتيكه توليد آنها بطور قابل ملاحظهاي افزايش يابد گام مؤثري در جهت توليد پروتئين حيواني ارزان قيمت و مبارزه با سوء تغذيه پروتئيني خواهد بود (ميزان پروتئين صدفها در حد گوشت مرغ يا خوك ميباشد)، بعلاوه پرورش صدف فرصتهايي را براي پيشرفت اقتصادي جوامع ساحلي و ايجاد اشتغال و درآمد به دنبال خواهد داشت. كشورهاي اسپانيا، هلند، فرانسه، ايتاليا، ژاپن و آمريكا از پرورشدهندگان عمده صدفهاي خوراكي بوده و كشورهاي ديگر مانند نيوزلند، مكزيك، تونس، جمهوري كره و كانادا نيز درصد كمتري از توليد صدفهاي خوراكي پرورشي را به خود اختصاص دادهاند.
نرمتنان
ـ آبزيان پرورشي به دو گروه فين فيش (fin fish) و شل فيش (shel fish) تقسيم ميشوند كه خود شل فيشها شامل سختپوستان و نرمتنان ميباشند. نرمتنان از اولين آبزياني هستند كه انسان با آنها آشنا شده است. قدمت شناخت نرمتنان به وسيله انسان حتي از شناخت و اهلي كردن سگ و گربه هم بيشتر است بطوريكه ژاپنيها و روميها سالها قبل از ميلاد بر روي پرورش و پرواربندي صدفها كار ميكردند و صدفها را از مناطق كم توليد به مناطق پرتوليد ميبردند و از آنها استفاده ميكردند. درحال حاضر بالاترين رقم توليد از نظر تقسيمبندي گروهي با نرمتنان است زيرا 30 تا 35 درصد آّبزيان پرورشي را تشكيل ميدهند. نرمتنان داراي ويژگيهايي ميباشند كه اهميت آنها را دركشتابورزي بالابرده است. در سرمايهگذاري براي پرورش ماهي دو فاكتور براي كشتابورزي مهم و هزينهبردار است: 1 ـ سرمايهگذاري ثابت: شامل خريد زمين، ايجاد تأسيسات و غيره 2 ـ سرمايهگذاري در گردش: سرمايهاي كه از لحظه شروع كار تكثير و پرورش نياز است.
در پرورش ماهي در بخش هزينه در گردش دو هزينه بزرگ غذا و خريد بچهماهي وجود دارد. در كشتابورزي نرمتان هزينه ثابت وجود ندارد زيرا كار در دريا صورت ميگيرد و در هزينه در گردش هم هزينه غذا نداريم زيرا نرمتنان و صدفها فيلتر فيد ر(filter feeder) هستند. يعني از فيتوپلانكتونها و ماد آلي و جامعهي معلق در آب تغذيه ميكنند و چون تغذيه كننده از سطح اوليه زنجيره غذايي ميباشند، بسيار مقرون به صرفه هستند از سوي ديگر تهيه و جمعآوري صدفچهها (spat) جهت پرواربندي، به آساني و ارزاني صورت ميگيرد. از ويژگيهاي ديگر آن است كه بيشتر در مناطق استوايي و گرم پرورش داده ميشوند كه هزينههاي كارگري و سرمايهگذاري وابسته پايين ميباشد.
انواع صدفهاي پرورشي
ـ خانواده اوستريده (Osteridea): عمدهترين صدفهاي پرورشي در سطح جهان از نظر ميزان پرورش و ارزش ميباشند. در زبان انگليسي به آنها اويستر (Oyster) گويند. همه انواع آنها سسيل (sessile) (ثابت در يك نقطه) و چسبيده به بسترند. در مناطق گرم و معتدل وجود دارند، همچنين اينجانب (اسحاقي) طي گشتهايي كه در سواحل چابهار داشتهام مقادير بسيار زيادي از صدفهاي اين خانواده بهخصوص ساكوسترا كوكولاتو (saccostra cuculat) را در سواحل صخرهاي دريايي بزرگ چابهار مشاهده نمودهام.
ـ خانواده پكتنيده (Pectenidea): به اينها اسكالوپ گويند. جزو نرمتنان گرانقيمت ميباشند. در مناطق معتدل سردسير وجود دارند. تنها دوكفهايها هستند كه قدرت شنا دارند. اينجانب (اسحاقي) طي عمليات غواصي كارشناسان مؤسسه تحقيقاتي شيلاتي چابهار در قسمت اسكله شهيد كلانتري چابهار اين آبزي را به مقدار قابل توجهي مشاهده نمودهام.
ـ خانواده ميتيليده (Mytilidea): به آنها ماسل (Mussel) گويند. صدفهاي ارزان با توليد بسيار بالا كه در شمال و جنوب ايران ديده ميشوند. اينجانب (اسحاقي) مقادير بسيار زياد و در تراكمهاي بسيار بالايي از اين صدفها بهخصوص صدف لبسبز (Green mussel) را در مناطق اطراف چابهار بهخصوص سواحل زمين و تيس مشاهده نمودهام.
ـ خانواده هاليوتيده (Haliotidae): به فرانسوي به آنها آبالون (Abalone) گويند.
ـ خانواده مرسراريده (Merceraridae): به آنها كلام (Clam) گويند. بزرگترين صدفهاي جهان در اين خانواده ميباشند. گونهاي در استراليان به نام Giant Clam وزنش به 150 كيلوگرم بالغ ميشود. اينجانب (اسحاقي) مقادير بسيار زيادي از صدفهاي اين خانواده را از رودخانه باهوكلات خورگواتر جمعآوري و بررسي نمودهام بطوريكه اين صدفها در عمق 15 ـ10 سانتيمتري بستر بسيار لجني مستقر بودند.
ـ خانواده آرسيده (Arcidae): به آنها كاكل (Cockle) گويند. از نظر گوشت، حجيمترين صدفها هستند.
تأثير عوامل مختلف بر شدت فيلتر كردن آب و رشد و نمو صدفها:
1 ـ درجه حرارت: با افزايش درجه حرارت، شدت فيلتر كردن آب افزايش مييابد كه محدود ميباشد. 2 ـ شدت جريان آّب: با افزايش شدت جريان آب، شدت فيلتراسيون تا حدي افزايش مييابد و بعد كم ميشود. 3 ـ ميزان تراكم غذا: شدت فيلتراسيون آّب با ميزان تراكم غذا نسبت عكس دارد. 4 ـ اندازه صدف: با شدت فيلتراسيون آب نسبت مستقيم دارد.
تكنولوژي پرورش
در رابطه با پرورش صدف دو مرحله وجود دارد، مرحله اول شامل جمعآوري صدفچهها Spat collection و مرحله بعدي شامل پرواربندي (Grow- up) صدفچههاي جمعآوري شده تا رسيدن به سايز بازاري و عرضه براي مصرف ميباشد.
الف) جمعآوري صدفچهها: محيط زيست و ذخاير طبيعي منبع اصلي براي جمعآوري صدفچهها بهمنظور پرورش ميباشند (در مورد صدفهايي كه به تعداد زياد پرورش داده ميشوند مانند اويسترها، تكثير مصنوعي آنها نيز انجام ميگيرد.) دوكفهايها مناطق حاره با كاهش شوري آب ppt 34 به ppt 24 در مدت 3 تا 5 روز شروع به تخمريزي ميكنند. در اويسترها مدت زمان بين زيگوت تا نشستن صدفچهها (spat settlement) بر روي صخرهها 2 هفته طول ميكشد. پرورشدهندگان براساس تجارب خود زمان ايجاد صدفچهها را ميدانند. در آبهاي جنوبي ايران ايجاد صدفچههاي اويستر داراي دو پيك بهاره و تابستان ميباشد. غدد جنسي در نرها سفيد كرمي و در مادهها صورتي يا قرمزرنگ است. اشكال لاروي صدفچهها عبارتند از: 1 ـ تروكوفور (trocophore) يا نوزاد چرخدار 2 ـ وليجر (veliger) يا نوزاد پشمالو
3 ـ اسپات (Spat) يا صدفچه. در مرحله اسپات، صدفچهها بر روي مكانهاي مناسبي نشسته و استقرار مييابند و همين مرحله استقرار و ساكن شدن صدفچهها بخش مهمي از اقدامات ما را در جهت تعبيه وسايل و ادوات خاصي كه آنها را كالكتور (collector) يا جمعآوري كننده ميناميم، شامل ميشود.
براي جمعآوري صدفچهها دو روش كلي وجود دارد:1 ـ روش روي بستر (on bottom) 2 ـ روش بالاي بستر (off bottom)
A ـ روش روي بستر شامل: 1 ـ استفاده از كالچها (پوسته صدفها) كه اين پوستهها را در كف بستر مناسب و همواري كه عاري از شكارچيان صدفچهها ميباشند، قرار داده و مفروش ميكنند. 2 ـ استفاده از سفال، كه از سفالهاي نيمسيلندري (كه در ساختن سقف بهكار ميرود) استفاده ميشود كه اينها را جفت جفت روي هم قرار ميدهند.
B ـ روش بالايي بستر شامل: 1 روش استون ريج (Ston bridge)، در اين روش از صفحات 8 شكل براي استقرار صدفچهها استفاده ميشود: 2 ـ استفاده از تيرچه (stick) كه با تيرچه نوعي پل شامل تيرچه افقي متصل به چند پايه عمودي درست ميكنند تا صدفچهها روي آنها مستقر شوند. 3 ـ استفاده از شاخ و برگ درختان 4 ـ استفاده از كالچهاي بند شده 5 ـ روش راك (Rack) 6 ـ روش L وارونه
ب) پرواربندي صدفچهها: در بسياري از سيستمها جمعآوري و پرورش صدفچهها جداي از هم نبوده و صدفچههاي جمعآوري شده تا رسيدن به مرحله بازاري بر روي يك سيستم قرار ميگيرند. در بسياري از موارد هم صدفچههاي جمعآوري شده را از كالكتورها جدا كرده و براي پرورش، آنها را به سيستمهاي ديگر انتقال ميدهند. براي پرواربندي صدفچهها بسته به شرايط، عمق آب، نوسانات جزر و مدي و مواد تشكيل دهنده ساحل و مواد استفاده شده در طراحي سيستمها، اساساً دو روش روي بستر و بالاي بستر وجود دارد.
A ـ كاشت در روي بستر شامل: 1 ـ پخش كردن صدفچهها بر روي بستر مناسب 2 ـ كشت در سيني (tray culture) كه اطراف اين سينيها را كه توسط ريل با ساحل در ارتباطند با توري پوشاندهاند.
B ـ كشت در بالاي بستر شامل: 1 سيستم بوشت (Bouchet sys)، كه قديميترين سيستم پرورش صدف ميباشد و در سواحل بسيار لجني با شيب ملايم و نوسانات زياد جزر و مدي نتايج خوبي داشته كه بهصورت تيرچههايي است كه در كف دريا كوبيده ميشود و صدفچهها را روي آنها مستقر ميكنند. 2ـ سيستم رف يا كلك (Raft sys.) كه ساختاري شبيه كلكهاي شناور دارد و از اين كلكها طنابهاي عمودي آويزان ميباشند. از اين سيستم معمولاً در نواحي با شرايط خوب جوي در مكاني كه شيب ساحل تند و داراي نوسانات جزر و مد قابل ملاحظهاي است استفاه ميشود. 3 ـ سيستم خطي يا لانگ لاين (Long line) كه از يك طناب طويل عرضي و تعدادي طناب عمودي كه به آنها اتصال دارند تشكيل شده كه اين طناب عرضي توسط شناورهايي كه در سطح آب شناور ميباشند كه درخورهاي كم عمق كه دامنه جزر و مدي آنها پايين است استفاده ميشود. 4 ـ روش تايرهاي مستعمل (scrap tire) كه مانند سيستم رف است و از تايرهاي مستعمل استفاده ميشود. 5 ـ سيستم لاك يا چارچوب 6 ـ روش استيك (Stick) يا تيرچه
ـ در بررسي و تحقيق در مورد امكان كشت و پرورش صدفها اولين قدم، مكانيابي (Site selection) ميباشد كه بايد مكاني را انتخاب كنيم كه دور از جريانات تند دريايي باشد پس بايد نقشهها و نمودارهاي چند سال اخير منطقه مورد نظر را بررسي كرده و ديگر اينكه بايد در مكاني باشد كه از نظر تغذيهاي و پلانكتوني در سطح بالايي باشد. بهمنظور شناسايي دقيق كيفيت توليدمثل بايستي رابطه بين دوره توليدمثل و تغييرات شرايط محيط و مكان را بررسي كرد، از جمله درجه حرارت ـ آلودگي ـ تغييرات ناگهاني فشار جوي طوفان ـ باران و غيره.
ـ صدفها داراي شكارچياني مانند ستاره دريايي ـ حلزونها ـ خرچنگها ـ ماهيان گوشتخوار و سفرهماهي و انگلهايي مانند سوراخ كننده اويسترها (Purpura clavigera) ميباشد.
ـ در پايان بايد متذكر شويم كه براي آشنا كردن عموم مردم از ارزش غذايي صدفها و ترغيب آنها به مصرف اين نوع غذا تلاش زيادي لازم است بطوريكه محصولاتي كه ارزش افزوده ايجاد ميكنند ميبايستي صدفها را براي مصرفكنندههاي غيرمعمول جذابتر نمايند. برنامهريزي آتي كشت و پرورش صدف احتياج به پوشش موسسههاي مالي دولتي و خصوصي دارد.
همانگونه كه آشنايي آبزي پروران كشورمان با تكثير و پرورش ميگو توانست سهمي از بازار جهاني را نصيب ما كرده و از طرفي مصرف پروتئين دريايي را در كشور افزايش دهند مطمئناً فعاليت در زمينه كشت و پرورش صدفهاي خوراكي نيز ميتواند بعنوان فعاليتي نو در جهت تأمين پروتئين و ارزآوري براي كشورمان ايران، به دليل دارا بودن منابع غني در آبهاي جنوبي، مطرح باشند.
خلاصه:
در بسياري از كشورهاي درحال توسعه، سوء تغذيه پروتئيني باعث مرگ بسياري از مردم ميگردد. آبزي پروري ميتواند پاسخي باشد در راستاي مشكل امنيت غذايي، كشت و پرورش نرمتنان خوراكي بهخصوص صدفهاي دوكفهاي (براي مثال ماسلها) ميتواند در كنار توليد پروتئين حيوان ارزانقيمت جهت مبارزه با سوء تغذيه، فرصتهايي را براي پيشرفت اقتصادي جوامع ساحلي، اشتغالزايي و درآمدهاي صادراتي ايجاد نمايد. اين مقاله ميكوشد تا راه جديدي جهت توسعه پايدار صنعت شيلات ايران، ارائه نمايد.
درحال حاضر اكثر ذخاير شيلاتي در دنيا بيش از حد مورد استفاده قرار گرفته، كه اين امر منجر به كاهش ذخاير ماهي، نرمتنان و سختپوستان گرديده است، بنابراين آبزيپروري يا كشتابورزي (Aqaculture) بهعنوان پاسخي براي مشكل امنيت غذايي و سوء تغذيه پروتئيني بهخصوص در كشورهاي درحال توسعه مطرح ميباشد.
كشت و پرورش نرمتنان (Shell fish) خوراكي به عنوان يك روش عملي مناسب براي افزايش توليد غذا مورد توجه بوده و در اين بين صدفها سهم عمدهاي را به خود اختصاص دادهاند و درصورتيكه توليد آنها بطور قابل ملاحظهاي افزايش يابد گام مؤثري در جهت توليد پروتئين حيواني ارزان قيمت و مبارزه با سوء تغذيه پروتئيني خواهد بود (ميزان پروتئين صدفها در حد گوشت مرغ يا خوك ميباشد)، بعلاوه پرورش صدف فرصتهايي را براي پيشرفت اقتصادي جوامع ساحلي و ايجاد اشتغال و درآمد به دنبال خواهد داشت. كشورهاي اسپانيا، هلند، فرانسه، ايتاليا، ژاپن و آمريكا از پرورشدهندگان عمده صدفهاي خوراكي بوده و كشورهاي ديگر مانند نيوزلند، مكزيك، تونس، جمهوري كره و كانادا نيز درصد كمتري از توليد صدفهاي خوراكي پرورشي را به خود اختصاص دادهاند.
نرمتنان
ـ آبزيان پرورشي به دو گروه فين فيش (fin fish) و شل فيش (shel fish) تقسيم ميشوند كه خود شل فيشها شامل سختپوستان و نرمتنان ميباشند. نرمتنان از اولين آبزياني هستند كه انسان با آنها آشنا شده است. قدمت شناخت نرمتنان به وسيله انسان حتي از شناخت و اهلي كردن سگ و گربه هم بيشتر است بطوريكه ژاپنيها و روميها سالها قبل از ميلاد بر روي پرورش و پرواربندي صدفها كار ميكردند و صدفها را از مناطق كم توليد به مناطق پرتوليد ميبردند و از آنها استفاده ميكردند. درحال حاضر بالاترين رقم توليد از نظر تقسيمبندي گروهي با نرمتنان است زيرا 30 تا 35 درصد آّبزيان پرورشي را تشكيل ميدهند. نرمتنان داراي ويژگيهايي ميباشند كه اهميت آنها را دركشتابورزي بالابرده است. در سرمايهگذاري براي پرورش ماهي دو فاكتور براي كشتابورزي مهم و هزينهبردار است: 1 ـ سرمايهگذاري ثابت: شامل خريد زمين، ايجاد تأسيسات و غيره 2 ـ سرمايهگذاري در گردش: سرمايهاي كه از لحظه شروع كار تكثير و پرورش نياز است.
در پرورش ماهي در بخش هزينه در گردش دو هزينه بزرگ غذا و خريد بچهماهي وجود دارد. در كشتابورزي نرمتان هزينه ثابت وجود ندارد زيرا كار در دريا صورت ميگيرد و در هزينه در گردش هم هزينه غذا نداريم زيرا نرمتنان و صدفها فيلتر فيد ر(filter feeder) هستند. يعني از فيتوپلانكتونها و ماد آلي و جامعهي معلق در آب تغذيه ميكنند و چون تغذيه كننده از سطح اوليه زنجيره غذايي ميباشند، بسيار مقرون به صرفه هستند از سوي ديگر تهيه و جمعآوري صدفچهها (spat) جهت پرواربندي، به آساني و ارزاني صورت ميگيرد. از ويژگيهاي ديگر آن است كه بيشتر در مناطق استوايي و گرم پرورش داده ميشوند كه هزينههاي كارگري و سرمايهگذاري وابسته پايين ميباشد.
انواع صدفهاي پرورشي
ـ خانواده اوستريده (Osteridea): عمدهترين صدفهاي پرورشي در سطح جهان از نظر ميزان پرورش و ارزش ميباشند. در زبان انگليسي به آنها اويستر (Oyster) گويند. همه انواع آنها سسيل (sessile) (ثابت در يك نقطه) و چسبيده به بسترند. در مناطق گرم و معتدل وجود دارند، همچنين اينجانب (اسحاقي) طي گشتهايي كه در سواحل چابهار داشتهام مقادير بسيار زيادي از صدفهاي اين خانواده بهخصوص ساكوسترا كوكولاتو (saccostra cuculat) را در سواحل صخرهاي دريايي بزرگ چابهار مشاهده نمودهام.
ـ خانواده پكتنيده (Pectenidea): به اينها اسكالوپ گويند. جزو نرمتنان گرانقيمت ميباشند. در مناطق معتدل سردسير وجود دارند. تنها دوكفهايها هستند كه قدرت شنا دارند. اينجانب (اسحاقي) طي عمليات غواصي كارشناسان مؤسسه تحقيقاتي شيلاتي چابهار در قسمت اسكله شهيد كلانتري چابهار اين آبزي را به مقدار قابل توجهي مشاهده نمودهام.
ـ خانواده ميتيليده (Mytilidea): به آنها ماسل (Mussel) گويند. صدفهاي ارزان با توليد بسيار بالا كه در شمال و جنوب ايران ديده ميشوند. اينجانب (اسحاقي) مقادير بسيار زياد و در تراكمهاي بسيار بالايي از اين صدفها بهخصوص صدف لبسبز (Green mussel) را در مناطق اطراف چابهار بهخصوص سواحل زمين و تيس مشاهده نمودهام.
ـ خانواده هاليوتيده (Haliotidae): به فرانسوي به آنها آبالون (Abalone) گويند.
ـ خانواده مرسراريده (Merceraridae): به آنها كلام (Clam) گويند. بزرگترين صدفهاي جهان در اين خانواده ميباشند. گونهاي در استراليان به نام Giant Clam وزنش به 150 كيلوگرم بالغ ميشود. اينجانب (اسحاقي) مقادير بسيار زيادي از صدفهاي اين خانواده را از رودخانه باهوكلات خورگواتر جمعآوري و بررسي نمودهام بطوريكه اين صدفها در عمق 15 ـ10 سانتيمتري بستر بسيار لجني مستقر بودند.
ـ خانواده آرسيده (Arcidae): به آنها كاكل (Cockle) گويند. از نظر گوشت، حجيمترين صدفها هستند.
تأثير عوامل مختلف بر شدت فيلتر كردن آب و رشد و نمو صدفها:
1 ـ درجه حرارت: با افزايش درجه حرارت، شدت فيلتر كردن آب افزايش مييابد كه محدود ميباشد. 2 ـ شدت جريان آّب: با افزايش شدت جريان آب، شدت فيلتراسيون تا حدي افزايش مييابد و بعد كم ميشود. 3 ـ ميزان تراكم غذا: شدت فيلتراسيون آّب با ميزان تراكم غذا نسبت عكس دارد. 4 ـ اندازه صدف: با شدت فيلتراسيون آب نسبت مستقيم دارد.
تكنولوژي پرورش
در رابطه با پرورش صدف دو مرحله وجود دارد، مرحله اول شامل جمعآوري صدفچهها Spat collection و مرحله بعدي شامل پرواربندي (Grow- up) صدفچههاي جمعآوري شده تا رسيدن به سايز بازاري و عرضه براي مصرف ميباشد.
الف) جمعآوري صدفچهها: محيط زيست و ذخاير طبيعي منبع اصلي براي جمعآوري صدفچهها بهمنظور پرورش ميباشند (در مورد صدفهايي كه به تعداد زياد پرورش داده ميشوند مانند اويسترها، تكثير مصنوعي آنها نيز انجام ميگيرد.) دوكفهايها مناطق حاره با كاهش شوري آب ppt 34 به ppt 24 در مدت 3 تا 5 روز شروع به تخمريزي ميكنند. در اويسترها مدت زمان بين زيگوت تا نشستن صدفچهها (spat settlement) بر روي صخرهها 2 هفته طول ميكشد. پرورشدهندگان براساس تجارب خود زمان ايجاد صدفچهها را ميدانند. در آبهاي جنوبي ايران ايجاد صدفچههاي اويستر داراي دو پيك بهاره و تابستان ميباشد. غدد جنسي در نرها سفيد كرمي و در مادهها صورتي يا قرمزرنگ است. اشكال لاروي صدفچهها عبارتند از: 1 ـ تروكوفور (trocophore) يا نوزاد چرخدار 2 ـ وليجر (veliger) يا نوزاد پشمالو
3 ـ اسپات (Spat) يا صدفچه. در مرحله اسپات، صدفچهها بر روي مكانهاي مناسبي نشسته و استقرار مييابند و همين مرحله استقرار و ساكن شدن صدفچهها بخش مهمي از اقدامات ما را در جهت تعبيه وسايل و ادوات خاصي كه آنها را كالكتور (collector) يا جمعآوري كننده ميناميم، شامل ميشود.
براي جمعآوري صدفچهها دو روش كلي وجود دارد:1 ـ روش روي بستر (on bottom) 2 ـ روش بالاي بستر (off bottom)
A ـ روش روي بستر شامل: 1 ـ استفاده از كالچها (پوسته صدفها) كه اين پوستهها را در كف بستر مناسب و همواري كه عاري از شكارچيان صدفچهها ميباشند، قرار داده و مفروش ميكنند. 2 ـ استفاده از سفال، كه از سفالهاي نيمسيلندري (كه در ساختن سقف بهكار ميرود) استفاده ميشود كه اينها را جفت جفت روي هم قرار ميدهند.
B ـ روش بالايي بستر شامل: 1 روش استون ريج (Ston bridge)، در اين روش از صفحات 8 شكل براي استقرار صدفچهها استفاده ميشود: 2 ـ استفاده از تيرچه (stick) كه با تيرچه نوعي پل شامل تيرچه افقي متصل به چند پايه عمودي درست ميكنند تا صدفچهها روي آنها مستقر شوند. 3 ـ استفاده از شاخ و برگ درختان 4 ـ استفاده از كالچهاي بند شده 5 ـ روش راك (Rack) 6 ـ روش L وارونه
ب) پرواربندي صدفچهها: در بسياري از سيستمها جمعآوري و پرورش صدفچهها جداي از هم نبوده و صدفچههاي جمعآوري شده تا رسيدن به مرحله بازاري بر روي يك سيستم قرار ميگيرند. در بسياري از موارد هم صدفچههاي جمعآوري شده را از كالكتورها جدا كرده و براي پرورش، آنها را به سيستمهاي ديگر انتقال ميدهند. براي پرواربندي صدفچهها بسته به شرايط، عمق آب، نوسانات جزر و مدي و مواد تشكيل دهنده ساحل و مواد استفاده شده در طراحي سيستمها، اساساً دو روش روي بستر و بالاي بستر وجود دارد.
A ـ كاشت در روي بستر شامل: 1 ـ پخش كردن صدفچهها بر روي بستر مناسب 2 ـ كشت در سيني (tray culture) كه اطراف اين سينيها را كه توسط ريل با ساحل در ارتباطند با توري پوشاندهاند.
B ـ كشت در بالاي بستر شامل: 1 سيستم بوشت (Bouchet sys)، كه قديميترين سيستم پرورش صدف ميباشد و در سواحل بسيار لجني با شيب ملايم و نوسانات زياد جزر و مدي نتايج خوبي داشته كه بهصورت تيرچههايي است كه در كف دريا كوبيده ميشود و صدفچهها را روي آنها مستقر ميكنند. 2ـ سيستم رف يا كلك (Raft sys.) كه ساختاري شبيه كلكهاي شناور دارد و از اين كلكها طنابهاي عمودي آويزان ميباشند. از اين سيستم معمولاً در نواحي با شرايط خوب جوي در مكاني كه شيب ساحل تند و داراي نوسانات جزر و مد قابل ملاحظهاي است استفاه ميشود. 3 ـ سيستم خطي يا لانگ لاين (Long line) كه از يك طناب طويل عرضي و تعدادي طناب عمودي كه به آنها اتصال دارند تشكيل شده كه اين طناب عرضي توسط شناورهايي كه در سطح آب شناور ميباشند كه درخورهاي كم عمق كه دامنه جزر و مدي آنها پايين است استفاده ميشود. 4 ـ روش تايرهاي مستعمل (scrap tire) كه مانند سيستم رف است و از تايرهاي مستعمل استفاده ميشود. 5 ـ سيستم لاك يا چارچوب 6 ـ روش استيك (Stick) يا تيرچه
ـ در بررسي و تحقيق در مورد امكان كشت و پرورش صدفها اولين قدم، مكانيابي (Site selection) ميباشد كه بايد مكاني را انتخاب كنيم كه دور از جريانات تند دريايي باشد پس بايد نقشهها و نمودارهاي چند سال اخير منطقه مورد نظر را بررسي كرده و ديگر اينكه بايد در مكاني باشد كه از نظر تغذيهاي و پلانكتوني در سطح بالايي باشد. بهمنظور شناسايي دقيق كيفيت توليدمثل بايستي رابطه بين دوره توليدمثل و تغييرات شرايط محيط و مكان را بررسي كرد، از جمله درجه حرارت ـ آلودگي ـ تغييرات ناگهاني فشار جوي طوفان ـ باران و غيره.
ـ صدفها داراي شكارچياني مانند ستاره دريايي ـ حلزونها ـ خرچنگها ـ ماهيان گوشتخوار و سفرهماهي و انگلهايي مانند سوراخ كننده اويسترها (Purpura clavigera) ميباشد.
ـ در پايان بايد متذكر شويم كه براي آشنا كردن عموم مردم از ارزش غذايي صدفها و ترغيب آنها به مصرف اين نوع غذا تلاش زيادي لازم است بطوريكه محصولاتي كه ارزش افزوده ايجاد ميكنند ميبايستي صدفها را براي مصرفكنندههاي غيرمعمول جذابتر نمايند. برنامهريزي آتي كشت و پرورش صدف احتياج به پوشش موسسههاي مالي دولتي و خصوصي دارد.
همانگونه كه آشنايي آبزي پروران كشورمان با تكثير و پرورش ميگو توانست سهمي از بازار جهاني را نصيب ما كرده و از طرفي مصرف پروتئين دريايي را در كشور افزايش دهند مطمئناً فعاليت در زمينه كشت و پرورش صدفهاي خوراكي نيز ميتواند بعنوان فعاليتي نو در جهت تأمين پروتئين و ارزآوري براي كشورمان ايران، به دليل دارا بودن منابع غني در آبهاي جنوبي، مطرح باشند.
خلاصه:
در بسياري از كشورهاي درحال توسعه، سوء تغذيه پروتئيني باعث مرگ بسياري از مردم ميگردد. آبزي پروري ميتواند پاسخي باشد در راستاي مشكل امنيت غذايي، كشت و پرورش نرمتنان خوراكي بهخصوص صدفهاي دوكفهاي (براي مثال ماسلها) ميتواند در كنار توليد پروتئين حيوان ارزانقيمت جهت مبارزه با سوء تغذيه، فرصتهايي را براي پيشرفت اقتصادي جوامع ساحلي، اشتغالزايي و درآمدهاي صادراتي ايجاد نمايد. اين مقاله ميكوشد تا راه جديدي جهت توسعه پايدار صنعت شيلات ايران، ارائه نمايد.
+ نوشته شده در ساعت توسط MMD bostani
|